ARAP ALEVİLİĞİ (NUSAYRİLİK)
Muhammed b. Nusayr en-Nemiri'ye (ö.883) tarafından kurulmuş ve Şeyh Yaprak adı ile şöhret bulan Hamdan el-Hasibî (873-957) tarafından sistemleştirilmiştir. Onaltı sureden oluşan Kitâbu'l-Mecmû Nusayrîlerin itikadî görüşleri için temel teşkil eder.
Genellikle Suriye bölgesinde yayılmış bulunan Nusayriler, Karmatilerin 903 yılında Suriye'yi ele geçirmesi üzerine, bir kismı Antakya civarına çekildiler. Özellikle Nusayrilik Hamdanilerin Suriye'ye egemen olmasiyla bu dönemde büyük bir güç kazandılar. Selçuklular döneminde Malazgirt savasini (1071) takiben de Nusayriler Antakya'yi ele geçirdiler. Bugün Suriye'de çesitli bölgelerde, Hatay, Tarsus, Adana, Firat boylari ve Lübnan'da yaygın olarak yerleşmiş bulunan Nusayrilerin sayisi bir kısım araştırmacılara göre yaklaşık 325-400 bin kişi civarındadır (L.Massignon, "Nusayriler" Maddesi, Islam Ansiklopedisi).
Nusayrîlere göre Ali, zahirde/görünüşte imam ise de bâtınî olarak Tanrıdır. Ezelîlik, sonsuzluk, günahları bağışlama, tövbe edenlerin tövbesini kabul etme, yardım isteğine cevap verme, rızık verme gibi ilahi sıfatlara sahiptir. Ali b. Ebu Tâlib’in ilahi niteliğini belirten öğreti, mezhebin pek çok metninde ve özellikle de tarikata kabul erkânlarında kullanılan ahitnamelerde ifade edilmektedir. Bu anlayışa göre Ali, Tanrıdır. Kendi ruhundan Muhammed'i, O da Selman-i Farisî'yi yaratmıştır. Ali "mana", Muhammed "isim", Selman ise "bab"dir.
Nusayrilerde, din önderleri dört ayrı sınıfa ayrılır:
a- Büyük Şeyh: Ali'nin yeryüzündeki gölgesi durumunda olup, geniş ve büyük bir otoritesi vardır. Insanüstü gücü bulunduğuna inanılır, bu yüzden büyük itibar görür. Her bölgede ancak bir büyük seyh bulunur.
b- Şeyh: Cemaatin manevi önderleri durumunda bulunan şeyhlerin sayıları çoktur ve atalarının melekler olduğuna inanılır. Melekler onlara hulul etmiştir. Ahiret aleminde şefaat hakkına sahiptirler. Merasim ve ziyaretleri idare edip, hastalara dua ederler, onlardan izinsiz doktora bile gidilmez. Evleri herkese açıktır. Şeyh olabilmek için şeyh ailesinden gelmek şart olduğu gibi geniş bir kültüre de sahip olmak zorunludur.
c- Nüvvab/Naiplik: Bir nevi şeyh yardımcısı. Şeyh olabilmeleri büyük şeyhin kararına bağlıdır. Bunun için geniş bir tecrübeden geçmesi gereklidir, şeyh olabileceği kanaati oluştuğunda bir başka bölgeye şeyh olarak atanır.
d- Imam: İlk seviyede görevlilerdir.
