İsviçre'de Alevi yapılanması
İsviçre’de Türk vatandaşlarının dini inanç dağılımı hakkında bir istatistik çalışma yok ama genellikle sosyal alanda çalışanlar tarafından 2005 te topluluğun %40 nın alevi olduğu ileri yani 50 bin çıvarında olduğu ileri sürülüyor. Bu Türkiye’de var olduğu tahmin edilen %22lik Alevi nüfus nisbetinin iki misli yoğunluğunda. İsviçre’deki Türk vatandaşlarının çoğunluğu 1980 darbesinden sonra gelenler olduğuna göre tahmin-ler gerçekci gibi geliyor.
İsviçre Alevi topluluğu çoğunlukla Antep-Maraş-Adıyaman üçgeni içinden sonrada, Sivas, Tokat ve Çorum illerinden gelen canlardan oluşuyor:
- Maraş Alevîleri genellikle Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde ve köylerindedir. 82 kö-yü olan Pazarcık'ın 56 Alevi köyü ve 1 tane Alevî kasabası bulunmaktadır. Elbis-tan'da da 41 Alevî köyü vardır. Yine Kahramanmaraş'ın diğer ilçelerinde birçok Alevî köyleri vardır. Kürt olanlar Kürtçe'nin Kurmanci lehçesini konuşurlar. Yine azınlıkta sayıları 10-15 arası Alevî-Türkmen köyüde vardır. Maraş Alevîleri'nde en büyük aşiret aynı zamanda yöredeki dedelerin bağlı bulunduğu Sinemilli Aşîre-ti'dir. Bu aşîreti Atmalı, Alhas, Bugan, Kılıçlı, Doğanlı gibi aşiretler takip eder. 1978 Maraş olaylarından sonra Alevîler'in büyük çoğunluğu şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Olaylardan önce %35'e yakın olan Alevî nüfus şu anda ancak %10'dur. Geriye kalan Alevîler'de genellikle Pazarcık, Narlı, Nurhak, Elbistan ilçelerinde yo-ğundur.
- Sivas Alevîler'nin önemli bölümü Türkmenlerden oluşmaktadır. Sivas'ın belirli bölgelerinde, özellikle Zara ve İmranlı ilçesinde Tunceli kökenli Dersim Alevileri'de vardır.
- Tokat ve Çorum Alevîlerinin tamamına yakını Türkmen (Oğuz) soylu olan Alevîler'dir. Öyle ki Tokat'ta -Dodurga'dan, Salur'a; Afşar'dan Kınık'a- neredeyse 24 Oğuz boyunun tamamından Alevîler yaşamaktadır. Bunların içinde Türkmen Alevîliği'ni en orijinal haliyle yaşayan Sıraçlar'dır. Sıraçlar Begtili boyuna mensup-tur ve kat'iyen bozulmamış bir topluluktur. Sıraçlar'ın önderi Hubyarlu oymağından Beydili Türkmeni olan Hubyar Sultan'dır. Tokat'ın belirli bölgelerinde, özellikle Zile ve Almus ilçesinde Tunceli kökenli Dersim Alevileri'de vardır. Çorum da ise mer-kezde, Sungurlu, Mecitözü ve Alaca’da Dedegarkın ve Şah İbrahim Veli ocaklarına bağlı aleviler vardır.
İsviçre’de Alevi yapılanması ilk olarak 1991 tarihinde Alevilerin yoğun olduğu al-manca konuşulan kesimde, Basel’de başladı ve bir çok kantonda kurulmaya devam etti. Bu dernekleşme sonucunda 4 Nisan 1998 tarihinde, İsviçre Aleviler Birlikleri Federasyonu oluşturuldu. Fakat bir kaç yıl sonra bazı dernekler federasyonu çok “siyasi” bulduğundan terk etti. Bir kısmı bağımsız kaldı bir kaçı da “İsviçre Alevi Top-luluğu”nu kurdu. Şu an İsviçre’nin birçok yerinde aşağı yukarı aktif 17 Alevi Derneği var.
İsviçre’de Aleviler entegrasyon çalışmaları ve siyaset yapma konusunda en canlı topluluktur. Bir çok Kanton veya şehir Meclislerine, Belediye Meclislerine seçilmiş ve kanton üst seviye yönetileri olmuştur. Mesela Basel’de Kanton Meclisi’ne ilk olarak 5 Alevi canımız seçildi.
İsviçre bir konfederasyon olduğundan her kantonun kendi anayasasına göre dinî inançlara bakışı değişiktir. Çoğunluk laik kantonlardır. Laik olmayan Basel kantonun-daki biri federasyona bağlı, diğeri bağımsız “Basel ve Çevresi Alevi Bektaşi Kültür Birliği” ile “Basel ve Çevresi Alevi Kültür Merkezi” bir araya gelerek bir çalışma ko-misyonu oluşturdu. Bu çalışmaları sağlıklı ve profesyonelce yürütebilmek için her iki derneği temsil edecek “Trägerverein Alevitische Glaubensgemeinschaft Basel” adlı yeni bir dernek oluşturdular. Bu komisyon hukuksal alanda gereken bilgileri edinerek ve çeşitli evrakları bir araya getirerek, 22 Aralık 2010 tarihinde müracaatını yaptı. Bu başvuru sonucu Basel Kantonu hükümet yetkilileriyle iki kez bir araya geldiler. Regi-erungsrad (Hükümet konseyi), Basel Kantonu’nda Aleviliğin inanç olarak tanınması-nı onaylandı. Bu karar, Basel Meclisi’ne de sunuldu. Meclis de 17.10.2012 tarihinde, Anayasa’sının 133. Maddesinin sunduğu hukuksal hakka dayanarak yapılan müra-catı kabul etti ve Alevileri “İnanç Topluluğu” olarak tanıdı. Basel okullarında kendile-rinin hazırladığı müfredatla, Alevilik dersleri verme hakkına sahip oldular.
Bu resmi tanınma Basel Kantonunda yaşayan Alevilere bir dizi hak kazandırdı: İnanç kişi ve kurumlarına yapılacak maddi manevi saldırı hakaretlerine karşı yasal koruma, resmi geçerliliği olan nikah kıyma yetkisi, yurtdışından getirilecek inanç ön-derlerine oturma ve çalışma izini, halk mezarlıklarında ayrı bölüm veya kendi mezar-lığımızı açma olanağı, inanç kurumlarımıza yapılan bazı kişisel veya kurumsal yardım ve bağışlarını vergiden düşme olanağı, inanç kurumu olarak mülk, vakıf, fon ve gelir vergilerinden muaf tutulma, bazı sosyal, kültürel faaliyetlerimize kültür bakanlığına gelen piyango fonundan yardım alma olanağı, okullarda Alevilikle ilgili genel bilgi-lendirme eğitimi. Şu an Basel’de adres değişikliği ya da form doldurma gibi işlemler-de inanç bölümüne Alevilik de yazılabiliyor.
